HipHop'la RAP arasinda ki, ferq: HipHop, 1970' illerin sonunda Amerikada ghetto'lardan cixan zencilerin yaratdiqlari bir medeniyyetdir, bir kulturdur. Bu medeniyyet RAP musiqisini, Graffity senetini, Break Dance ve DJ'yi cemleshdirir. Ye`ni en genish anlamla HipHop'u bir agaca benzetsek, RAP, GRAFFITY, BREAK DANCE ve DJ'liyi bu agacin budagi kimi gorerik. HipHop bir musiqi terzi deyil bir kulturdur, hayat sechimidir, yasham terzidir. HipHop medeniyyetine aid edilen esas 4 senet HIPHOP medeniyyetini bir butun hala getirir. Gunumuzde coxu insan terefinden RAP'le HIPHOP'un deyishik salindigi qachinilmazdir. Bir daha agir zerbe ile vurgulanmaqda yarar var 'HIP HOP bir musiqi terzi deyil, HIPHOP, RAP'in stili deyil, HIPHOP adlari cekilende de bir cox seneti ozunde cem eden MEDENIYYETDIR' bunlara numune FLOW'u (geyim terzi, yerish, davranish, soz axini, flow tercumede 'tokulen' 'axan' demekdir), X-STREAM'i ve bir cox adlar cekmek olar.
RAP: 1970' illerin sonunda cuceren HIP HOP agacindan gunumuze qeder boyuyen bir senetdir. RAP haqqinda yazilanmali cox soz var ama bash agrisi olmamasi ucun esaslari yazacam. O illerde DJ'lerin tutduqlari ritm altinda bir sheyi anons ederek yayilan senetdir. Belelikle RAP, 2 eraya bolunur: OLD Shcool ve New School. 1970' ilden 1987'ci ile (N.W.A yarandigi il) qeder olan RAP Old Shcool'a aid edilir. 87' ilden bu gunumuze qeder gelen vaxt axini ise New School Rap'dir. 87'ci ilde N.W.A yaranmasi ile new shcool rap'in ilk soundu westcoast sound yaranir. Old school rap'le New School rap arasinda cox boyuk ferq var. Bir sozle O.S.R'de olan soundlar oynaq, shen temalari eks etdiren rap erasidir. (Mc Hummer, Ice Mc, Vanilla Ice numune adlar kimi kecmek olar) N.S.R ise daha agir, daha dushundurucu ve her yonuyle O.S.R ferqlenen bir eradir ( Ice Cube, DrDRE, Eazy-E, McREN, 2Pac, Snoop Dogg ve bunlar kimi cooooox ad cekmek olar). (davami olacaq)
Hiphop'un kokleri: 1970 illerin bashlarinda New York gettolarinda 'BlackSpades' adli bir banda.Butun sheher deyishik bandalar terefinde ele kechirilmish halda.Ishsizlik,narcotic maddeler,ve anarchia hayatda hakim.Sheherin her semti haradasa boyuk bir bandalarin kontrolu altinda.'BlackSpades'in her terefde uzvleri var ve Bronx'un hakimi onlar.Qrupun o vaxtlar indi her kesin tanidigi 'Afrika Bambaata'.Banda uzvleri bir semtden diger semte chetin gedir ve bir birlerine vururlar.Bambaata, iki yaxin dostunu olumunden sonra 1974 ilde shiddete qarshi 'Zulu Nation' orqanizasiyasini teshkil edir.Televizorda gorduyu afrikali Zulu savashchilarin te`sirlendiyi ucun, yeni orqanizasiyanin adini 'Zulu Nation' qoyur.Oz semtinde ve diger semtde ki, bandalari barishdirmak namine ZuluNation'cular her hefte sonu 'BlockParty'(aciq hava yigincaqlari) hazirlamaga bashlayir.'Master of Records' leqebli Bambaata ve dostu 'Dj Jazzy Jay' o vaxtlar her yerde funk ve soul mahnilari seslendirilirdi.Chun ki, Rap hele ortaliqda yox idi.(Kucelerde siyasi sozleri ile spoken word performansi gorseden Lazt Poets) xaricinde.Eyni vaxt gettolarda Jamaika esilli olan 'Dj Kool Herc' milleti dal-ba-dal sert soul/funk mixleri ile coshdururdu.Oynayanlari en cox coshduran Davul ritmleri(break beats) arxa-arxaya chalinirdi.Bunlarin ustune anons ve sonralar rap deyen dj'ler bir muddet erzinde yanliz bu musiqileri chalirdilar.En cox istenilen breakbeatz'ler James Brown (Funky Drummer, Blow Your Mind, Get up Get Into It Get Involved), Bob James (Nautilus, Mardi Gras), Sly Stone (Sing a simple song, Stand), Honeydrippers (Impeach the President), Headhunters (God made me funky), Incredible Bongo Beat Band (Apache), Ralph Mc Donald (Jam on the Groove), Hermann Kelly (Dance to the Drummers Beat), Billy Squier (Big Beat), Jimmy Castor (It's just begun), Parliament (Flashlight), Herbie Hencock (Watermelon Man), Funkadelic (One nation under a groove) bunlar kimi adlar aiddir.Bu breakleri goturerek ustune rap duzelden gencler. gederek ozlerine mexsus musiqi buraxilishlarini kontrolu altinda olmayan bir musiqi tipi yaratdilar.Musiqi studiolarina getmeden yanliz iki pikap ile kasete yazilan rap'lerini ozleri caamata paylayirdilar.Disco & Top ten musiqisi 1970 illerde gerchekleri hechde bildirmirdi.Gettolarda yashayan gencler oz aralarinda cixib bu musiqinu duzelden Dj'lerin ne demek istedikleri lap yaxshi basha dushurduler.1970 illerin sonuna teref gederek 'Afrika Bambaata'in yaninda Hiphop'un yaranmasinda rolu olan sadece dj'ler deyildiler.Bir cox Qraffity ve BreakDance senetchileride va idi.O vaxtin ve helede coxunun aktiv oldugu 'Oldshcool Rap','Qraffity' ve 'BreakDance' senetchileri bunlardir.Dj Kool Herc, Blade, Grand Wizard Theodore, Futura 2000, Rock Steady Crew, Cold Crush Brothers, Grandmaster Flash & the Furious Five, Seen, Grandmixer DST, Dondi, Quik, Lee, Treacherous Three, Dj Hollywood, Fab 5 Freddy, Kurtis Blow, Lady Pink, Busy Bee, Double Trouble, Kool Dj Red Alert & Soulsonic Force.O vaxtda bu vaxta kimi Shiddet ve narkoticaya qarshi olan 'Zulu Nation'un felsefesi helede oz te`sirini gostermekdedir.Bu zaman bolumu daha cox demek olar ki, 'Old SHCOOL'a aid etmek olar.
Azerbaycanda Rap'in Dogushu: 1970' illerde Amerikada HipHop'un dogushu ile birlikde gelen kulekler butun cetinliklere baxmayaraq yayilmaga bashlayirdi. Rap, ag kutleler terefinden coxda yaxshi qarshilanmirdi ve bir cox tenqidlere meruz qalirdi. Butun musiqi mutexesisleri rap' yolunu coxda gede bilmeyeceyini deyirdiler. Onlara gore rap medeniyyeti zencilerin oz ichlerinde boyuyecek ve oz ichlerinde de yox olub gedecekdir. Lakin rap, ag musiqi olan "rock"u kolgede buraxmagi bacarmishdi ve gederek avropada yayilmaga bashlayirdi. Fransada, Almaniyada ve sair avropa olkelerinde oz kutlelerini qisa bir zamanda yigmagi bacarmishdi. Rap artiq sadece zenci musiqisi yox, dunya musiqisine addim atacaq yegane janr idi. Azerbaycanda rap kulekleri 1990' illerde esmeye bashlamishdi. SSSR esaretinden yenice cixmish bir olke ucun yep-yeni bir janr halina gelen rap, coxda tentene ile qarshilanmadi. 70' il rus esaretinde qalan Azerbaycan musteqilliyini yenice elde etmishdi ve o vaxta qeder tv'ler ve radio'lar ruslara bagli yayinlar edirdiler. Nehayet 90' illerde Azerbaycanda "milli Qehraman" kimi taninan Cingiz Mustafayev Azerbaycana rapi tanidir. Bir coxlarina gore C.Mustafayev rapper kimi bilinmesine baxmayaraq, C.Mustafayeve rapper adi yox, bir ilki gercekleshdiren, rapi tanidan, rapi kutleye teqdim eden shexs kimi tanimlasaq yanilmariq. Neticede Azerbaycanda ilk "Disco Club"un achilmasinda cox boyuk rolu olmush ve ilk diskoteka C.Mustafayev sayesinde achilmishdir. O vaxtlar baki kucelerinde seslenen zenci musiqi orneklerinden Dr.Alban, Snap, C-Block ve s. seslenirdi. Belelikle C.Mustafayev ilk defe zenci musiqini Azerbaycana getiren shexs kimi Azerbaycan rap tarixine adini yazdi. Rap'in gelishine qeder Azerbaycanda qedim janr "meyxana" var idi ki, buda ashagi seviyyeli janr oldugu ucun efirlerde yayinlanmirdi.
Meyxananin rap'e yaxinligi: Meyxanada enyi rapde oldugu kimi qafiye shekilinde deyilirdi. Bakida daha cox yayqin hala gelmish meyxana medeniyyeti, kucelerde cavanlar terefinden deyirlidi. Kuce seneti qebul olunan meyxana "elit" tebeqeler terefinden alqishlanmirdi. Nece ki, RAP'de "freestyle" anlayishi oldugu kimi, meyxanada da "deyishme" anlayishi movcud idi. Belelikle azerbaycanda rap'i ilk icra eden Anar Nagilbaz olur ve tarixe kecir. O zamanlar Azerbaycanin dovlet kanali AzTV1'de yayinlanan "7'den 70'e" adli ushaqlar arasi musiqi yarishmasi kecirilirdi. Ve ushaqlar orada oz istedadlarini gostermeye chalishirdi. Bunlarin ichinde ferqlenen bir janr var idi ki, bunun soundlari, terzi o birilerine hech benzemirdi. Bu azerbaycanda ilk rap sound'u olaraq bilinen A.Nagilbaz'in "Kasiblarin Mahni"si parcasi idi. "et baha, yag baha, un baha" kimi sozlerden ibaret bu parca kimleri terefinden gulushle, kimleri terefinden ise dushunce ile qarshilandi. Artiq rap'in ilk havalari yayilmaga bashlayirdi. Artiq rap'in azewrbaycanda mueyyen kutlesi var idi. Cavanlar bu musiqilere maraq gosterir ve mashinlarda azerice rap'ler eshidilirdi. Yenede elit tebeqeler terefinden qebul edilmeyen rap, kuce seneti deyilerek redd edildi. Ve nehayet Nagilbaz 1993' ilde Azerbaycanin ve ozunun ilk rap albomunu musiqi bazarina cixarir. Ve gozlenilenden daha cox satish elde edir. Artiq azerbaycanda rap, inkishaf etmeye bashlayirdi ve bu ishe maraq gosteren bir cox genc var idi. Bu ishde ozlerini isbatlamaq isteyen genclerin sayi her gun daha da artiqdi. Bununlada ANS TV'de kecirilen "Vetenperver musiqi" yarishmasinda qalib gelen DEYIRMAN adli bir qrup ortaya cixir. 4 neferden ibaret Deyirman qrupunun cixish etdiyi ilk parca ise "Azerbaycan" adlanirdi. Milli musiqi ile sintezlenmish bu parca Deyirmanin yerini bu bazarda mohkemlendirirdi. Onun ardinca sozleri turk soz ustadi Ozan Arif'e aid olan "Ya Qarabag Ya Olum" adli sheiri rap'leshdirerek kutleye teqdim edir ve bu parca bomba kimi partlayish elde edir ve Deyirman demek olar ki, her kes terefinden taninirdi. Onun ardinca Elshad Hose "Hayat Deyishilmezdir" adli albomunu cixarir. Bu janra maraq gosterenlerin sayi her kecen gun artmaga bashlayir. 2000' ilde A.Nagilbaz, yeni bir proyetkle ortaya cixir. "Azeri Image Service" adlanan bu proyekt, bir coxlarina vaz kecilmez furset olur. Nagilbazin bashchiligi altinda gercekleshdirilen bu lahiyede bir coxlari adlarini bu kutleye chatdirmaga chalishir. Bunlardan Mc Rain, New Life, Qara Mehdi ve bashqalari istedadlarini gosterirler. Neticede Azerbaycanda ilk "qadin MC" olaraq tarixe kecen McRain, mehz "Azeri Image Service" lahiyesinden cixir ve ilk qadin Mc unvanini qazanir. Gorduyu ishlerle rap'in sadece oglanlar ucun yaranmadigini isbatlayir. Direyi coxda guclu olmayan "A.I.M" proyektinden cixanlar bir cox rap party'ler teshkil edirler. Ve bu proyekt sona chatir. 2000' illerde RAPressia CLAN adi bir rap birlik yaranir ve hech bir proyekt'de yer almayan MC'leri (Albay Sheriff, Miry-Z, Islam Shirvany, Soz Quldurlari) ozunde cem edir. Azerbaycan rap kutlesine "underground" anlayishini ashilayan ilkinlerden biri kimi tarix olur. Mentlerinde soyush, siyasi tendiq, kimi agir tenqidler yer alirdi RAPressia CLAN soundlarinda. Azerbaycan gencliyini gozunu achmaq hevesi guden bu parcalar efirlerden uzaqlashdirildi. Yeralti tipli party'lerle rap kutlesine achilirdi. RAPressia CLAN'a gore soz mehdudiyeti kimi deyerlendirilirdi ozlerine edilen butun bunlar. Azerbaycan rap'i bir daha bir cox birliklerle bu bazara achilir; East Pride Clan, Caspian Clan ve saireleri.Daha sonralar East Pride Clan'la RAPressia CLAN birlikde bir cox proyektlere imza ataraq bir cox yeralti party'ler teshkil edir. East Pride Clan'la RAPressia'nin dostlugu rap kutle ucun bir cox deyerli sheyler edir. Ve yeralti kutleler terefinden desteklenirdi.
2004' ilde azerbaycanin bir TvKanalinda "Men De Varam" adli rap musabiqesi kecirilir ve istedadlar ortaya cixmaga bashlayirdi. Bunlarin ichinden cixanlarin arasindan Azerbaycan Rap'i ucun boyuk sheyler edecekler arasinda Uranda yer alir. Ve qisa bir zamanda her kesin dinlediyi mc olaraq yadda qalir. Musabiqenin bitmesi ile bir klip cixarir. Hele musabiqenin bitmesine bir hefte qalmish oz albomunu cixarir "Hormetle Uran" adlanan bu albom kutle terefinden beyenilir. Caspian Clan'a aid olan mc, Uran ozunu bu ishde isbatlamish olur.
Azerbaycanda rap artiq yayilir ve bu ishe maraq gosterenlerin sayi artirdi. Tv'lerde azeri rap klipler yayinlanir, radiolarda rap verilishler achilir ve seslendirilirdi.Content-Disposition: form-data; name="format"
1 |